แนวทางการใช้ราชาศัพท์แสดงความอาลัย จากคำชี้แจงราชบัณฑิตยสภา

สำนักงานราชบัณฑิตยสภา ได้ให้แนวทางการใช้ ราชาศัพท์และถ้อยคำแสดงความอาลัย อย่างถูกต้องและเหมาะสม เพื่อให้ประชาชนสามารถใช้ถ้อยคำได้อย่างถูกต้องตามหลักภาษา และเหมาะสมกับพระเกียรติยศของพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์

แนวทางนี้เคยเผยแพร่เมื่อปี พ.ศ. 2559 โดยอ้างอิงจากคำชี้แจงของสำนักงานราชบัณฑิตยสภา ในครั้งการสวรรคตของ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ซึ่งได้อธิบายการใช้วลี “เสด็จสู่สวรรคาลัย” ว่าควรละการใช้คำว่า “ส่ง” และใช้ถ้อยคำว่า

“เสด็จสู่สวรรคาลัย” หรือ “พระผู้เสด็จสู่สวรรคาลัย”
เพื่อความถูกต้องตามหลักราชาศัพท์ และเพื่อให้ถ้อยคำมีความงดงาม เหมาะสมกับพระเกียรติยศ

ความหมายของคำว่า “สวรรคาลัย”

สำนักงานราชบัณฑิตยสภาได้อธิบายว่า คำว่า “สวรรคาลัย” ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 (และฉบับปัจจุบัน พ.ศ. 2554) เป็น คำกริยา หมายถึง “ตาย” (ใช้แก่เจ้านายชั้นสูง) ซึ่งมิได้หมายถึงการ “ส่งเสด็จไปสู่สวรรค์” ตามความเข้าใจทั่วไป

โดยแท้จริงแล้ว คำว่า “สวรรคาลัย” มาจากคำว่า “สวรรค” (สะ-หวัน-คะ) และ “อาลัย”

“สวรรค” หรือ “สวรรค์” เป็นคำนาม หมายถึง โลกของเทวดา หรือเมืองฟ้า
“อาลัย” หมายถึง ที่อยู่ หรือที่พัก

ดังนั้น วลี “เสด็จสู่สวรรคาลัย” จึงมีความหมายว่า “เสด็จไปสู่ที่อยู่ในสวรรค์” หรือ “เสด็จสู่สรวงสวรรค์” ซึ่งเป็นถ้อยคำที่งดงามและถูกต้องตามหลักราชาศัพท์

ความเห็นจากคณะผู้เชี่ยวชาญราชาศัพท์

พลตรี หม่อมราชวงศ์ศุภวัฒย์ เกษมศรี ประธานคณะกรรมการจัดทำหลักเกณฑ์การใช้ราชาศัพท์แห่งราชบัณฑิตยสถาน
ศาสตราจารย์พิเศษจำนง ทองประเสริฐ ราชบัณฑิต
และอาจารย์จุลทรรศน์ พยาฆรานนท์ รองประธานคณะกรรมการฯ
ต่างมีความเห็นพ้องกันว่า พระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์ทรงมีบุญญาบารมีที่จะ เสด็จไปสู่สรวงสวรรค์ด้วยพระองค์เอง

ดังนั้น การละคำว่า “ส่ง” ออก เหลือเพียง “เสด็จสู่สวรรคาลัย” หรือใช้ “พระผู้เสด็จสู่สวรรคาลัย” จึงเป็นถ้อยคำที่ถูกต้องและสื่อความหมายได้งดงามยิ่ง

หลักการใช้คำว่า “ข้าพระพุทธเจ้า”

นอกจากคำแสดงความอาลัยแล้ว สำนักงานราชบัณฑิตยสภายังได้ชี้แจงหลักการใช้คำว่า “ข้าพระพุทธเจ้า” ให้ถูกต้องด้วย โดยให้ระบุชื่อบุคคล คณะบุคคล หรือหน่วยงาน ต่อท้ายคำว่า “ข้าพระพุทธเจ้า” เพื่อแสดงความนอบน้อม ตัวอย่างเช่น

ข้าพระพุทธเจ้า นายจงรัก ภักดี
ข้าพระพุทธเจ้า คณะครูและนักเรียน โรงเรียน…
ข้าพระพุทธเจ้า คณะผู้บริหาร และพนักงาน บริษัท…

แนวทางจากสำนักงานราชบัณฑิตยสภานี้ เป็นการย้ำถึงความสำคัญของ การใช้ราชาศัพท์อย่างถูกต้องและงดงาม โดยเฉพาะในช่วงเวลาที่คนไทยร่วมกันแสดงความอาลัยต่อพระมหากษัตริย์หรือพระบรมวงศานุวงศ์ เพื่อให้ถ้อยคำที่ใช้สื่อถึงความจงรักภักดีและความอาลัยนั้น เหมาะสม สมพระเกียรติ และเป็นไปตามหลักภาษาไทยที่ถูกต้อง